BIO REH - drenaż limfatyczny po mastektomii i terapia obrzękowa w fizjoterapii

Obrzęk

to widoczne zwiększenie objętości części ciała, uwypuklające się ponad sąsiednie tkanki lub wyraźnie zwiększony obwód ręki lub nogi w porównaniu do zdrowej części. Spowodowane jest to zaleganiem dużej ilości limfy, która z różnych powodów ma utrudniony odpływ do układu żylnego.

Limfa powstaje w kapilarach limfatycznych

– najmniejszych naczyniach limfatycznych z płynu przesiękowego (płynu międzykomórkowego). Ponieważ nie mają one zastawek tak jak żyły, terapeuta może ją w sposób mechaniczny skierować na obszary zdrowe, gdzie naczynia limfatyczne podejmą swoją funkcję. 3/4 limfy transportowane jest przez powierzchowne naczynia znajdujące się w skórze, dlatego fizjoterapeuta pracuje bardzo delikatnie abynie dojść uciskiem do głębszych struktur. Z kapilar limfa jest transportowana do większych naczyń chłonnych (prekolektory, kolektory) mające zastawki i mięśnie gładkie. Odpowiednio dobranym ruchem, przy regularnym stosowaniu drenażu, dochodzi do automatyzacji i mogą one pracować jeszcze 4 godziny po zabiegu.
Z naczyń chłonnych limfa przepływa przez pnie i przewody limfatyczne oraz węzły limfatyczne (700 do 800 u człowieka). Zadaniem węzłów limfatycznych jest działanie obronne w stosunku do bakterii, wirusów, pierwotniaków lub komórki nowotworowej, oraz działanie filtrujące – zagęszczenie limfy.
Biernym układem limfatycznym jest grasica, migdałki, szpik kostny i śledziona.

Jakimi obrzękami zajmuje się fizjoterapia?

Obrzęki limfatyczne:

-obrzęk pierwotny
Bywa, że osoba dotychczas zdrowa przechodzi jakiś uraz i wtedy okazuje się, że jej układ limfatyczny anatomicznie nie ma możliwości przetransportowania większej ilości limfy niż dotychczas ponieważ ilość naczyń limfatycznych jest zbyt mała lub są źle wykształcone. Jest to wrodzona wada. Tak też może się stać podczas większego obciążenia w trakcie ciąży. Takie obrzęki pojawiają się już częściej po wysiłkach.

-obrzęk wtórny
Przyczyny tego stanu są różnorodne. W krajach Dalekiego Wschodu i Oceanii są następstwem zakażeń pasożytniczych i bakteryjnych. Czasem może to być pozostałość po turystycznych wojażach. Jednak w krajach wysokorozwiniętych najczęstszą przyczyną ich powstawania jest terapia nowotworowa z usunięciem węzłów limfatycznych oraz leczeniem promieniowaniem. Nie powstają u każdej osoby leczonej.

Obrzęki pourazowe:

Inny mechanizm powstawania obrzęku obserwujemy w trakcie urazu mechanicznego np. po zabiegach operacyjnych, po złamaniach, oparzeniach, kontuzjach. Dochodzi do wylewu krwawego poza naczynia krwionośne. Duże cząsteczki w postaci białek mogą być odtransportowane tylko poprzez naczynia limfatyczne lecz i one uległy zniszczeniu. Ich funkcję może przejąć sieć naczyń nie uszkodzonych ale trzeba w sposób mechaniczny przesunąć masę płynów w stronę zdrowej tkanki. Jest to obrzęk z dużą zawartością białek.

Obrzęki powstałe na skutek braku aktywności ruchowej:

Obserwujemy zwiększenie objętości kostek i łydek po dłuższym siedzeniu i staniu. Także schorzenia uniemożliwiające aktywność jak SM Stwardnienie Rozsiane, zapalenie istoty szarej rdzenia, porażenie poprzeczne pretenduje do obrzęków np. kości krzyżowej nóg. Brak aktywności ruchowej powoduje, że nie działa pompa mięśniowa i krew długo zalega w jednym miejscu. Dochodzi do przesiąkania wody przez ścianki naczyń krwionośnych i zbyt dużo jej znajduje się w przestrzeni międzykomórkowej. Zdrowe naczynia chłonne nie nadążają za jej odprowadzeniem i powiększa się objętość kończyn. Jest to obrzęk z małą zawartością białek.

Obrzęk żylny

Powstaje na skutek niewydolności żył i spowodowanych tym komplikacji jakimi są żylaki, zapalenia żył, trombozy, żylakowate owrzodzenia goleni.

Chroniczne obrzęki zapalne

Towarzyszą reumatyzmowi, kolagenozom, chronicznym egzemom, pojawiają się na skutek radioterapii.

Obrzęki towarzyszące zaburzeniom krążenia tętnic

Występują w przebiegu miażdżycy zarostowej tętnic, po rekonstrukcji naczyń tętniczych lub po operacji w stanie niedokrwienia.

Obrzękowi limfatycznemu towarzyszy uczucie ciężkich nóg, zmiana koloru skóry, bóle mięśniowe, bóle spowodowane napięciem skóry, zmiany w wyglądzie skóry, przy dłużej trwającym dochodzi do wbudowania się białek w tkankę, słoniowacizny skóry, częstych zapaleń i róży. Może spowodować zmiany zwyrodnieniowe w stawach, uszkodzenia splotów nerwowych. Pacjent nie jest w stanie pracować, wykonywać czynności domowych, wywołuje to stan silnego stresu.

Celem zabiegów fizjoterapeutycznych jest zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości wywołanych obrzękiem, przywrócenie zdolności pacjenta do prowadzenia aktywnego życia w pracy i w domu.

Metoda Manualnego Drenażu Limfatycznego MDL pochodzi z Niemiec. Pierwszą szkołę założył w 1969 r. W Essen Dr Asdonk „Vodder-Schule”, na bazie której powstała później Asdonk-Schule. W Schwarzwaldzie została założona Feldbergklinik Dr Asdonk.
Tą metodą pracują już fizjoterapeuci w Polsce, którzy są przeszkoleni i otrzymali certyfikaty MDL.

Na czym polega MDL

Polega ona na technikach mających na celu łagodne i delikatne „przepychanie” wody i białek w kierunku obszaru ujściowego – zatoki szyjnej. W obrzęku pierwotnym oraz przy zachowanych węzłach limfatycznych nie przekracza się linii wodnych ciała. Gdy nie ma węzłów drenuje się do węzłów istniejących z przekroczeniem linii wodnych. Najpierw jednak, odmiennie do masażu klasycznego, drenujemy obszar ujściowy czyli miejsce gdzie limfa wpływa na układu krwionośnego. Są to doły nadobojczykowe, szyja, kark.
Drugim etapem jest obszar przyobrzękowy czyli od brzegu obrzęku do szyi.
Trzecim etapem jest sam obrzęk z technikami na wyciśnięcie wody, uruchomienie białek a później przesunięcie płynów do obszaru przyobrzękowego.

Jednak fizjoterapia przy obrzękach jest metodą kompleksową zawierającą:

• MDL manualny drenaż limfatyczny,
• kompresję, bandażowanie mające na celu utrzymanie efektów drenażu przez zwiększenie ciśnienia na tkanki i lepsze wchłanianie płynów, zwiększenie pompy mięśniowej umożliwiającej ich odpływ, zwiększenie powierzchni wchłaniania przy urazach, poprzez dodatkowe podkładki uzyskanie mikromasażu blizn białkowych i ich rozluźnianie,
• ćwiczenia ruchowe dodatkowo pobudzające pompę mięśniową, przy zachowaniu kompresji,
• terapia oddechowa mająca wpływ na wytworzenie podciśnienia w klatce piersiowej,
• przypadku obrzęków limfatycznych, żylnych po serii zabiegów zaleca się kontynuację kompresji w postaci podkolanówek, pończoch, rękawów. Są one szczególnie przydatne w warunkach wysokich temperatur.