Muzeum Auschwitz skompletowało Archiwum Eissa

Po blisko dwóch latach negocjacji Muzeum Auschwitz pozyskało oryginalne dokumenty drugiej części tzw. Archiwum Eissa.Znajdują się wśród nich kilkadziesiąt zdjęć Żydów, w tym znanych postaci, którym grupa kierowana przez polskiego Ambasadora w Bernie Aleksandra Ładosia próbowała wystawić dokumenty latynoamerykańskie. Badania potwierdziły autentyczność zbioru.

Muzeum jest w posiadaniu nowych zdjęć 83 osób. Niektóre z nich są sensacyjne.

– Wśród znajdujących się na nich osób jest m.in. Rutka Laskier, 14-letnia autorka pamiętnika z Będzina, nazywana polską Anną Frank. Jest tam też Wolf Begin, ojciec przyszłego premiera Izraela oraz liderzy Żydowskiego Związku Wojskowego i prawicowi syjoniści – powiedział dyrektor Muzeum Auschwitz, dr Piotr M.A. Cywiński.

Unikatowy zbiór udało się pozyskać od prywatnego właściciela w Izraelu dzięki staraniom Ambasady RP w Bernie i jej konsula honorowego w Zurychu, Markusa Blechnera. 79-letni Blechner, potomek ocalałych z Zagłady, w 2018 r. odegrał także kluczową rolę przy odzyskaniu pierwszej części Archiwum Eissa zawierającej m.in. 15 paszportów Paragwaju sfałszowanych przez polskich dyplomatów dla ratowania Żydów.

Archiwum Eissa to jeden z najważniejszych zbiorów archiwaliów dokumentujących działalność Grupy Ładosia. Kierowana przez ówczesnego posła (ambasadora) Rzeczypospolitej Polskiej w Szwajcarii, kilkuosobowa polsko-żydowska grupa, prowadziła operację masowej produkcji tysięcy nielegalnych paszportów Paragwaju, Hondurasu, Haiti i Peru.

Archiwum Eissa dokumentuje pracę jednego z członków grupy, lidera ultraortodoksyjnego ugrupowania Agudath Yisrael, Chaima Eissa. Eiss dostarczał dane osobowe, na podstawie których Polacy fałszowali paszporty Paragwaju. Zmarł nagle w połowie listopada 1943 r., a jego archiwum zostało odkryte na strychu jego domu w Zurychu wiele lat później.

– Nowa część Archiwum znacząco rozszerza naszą wiedzę o zakresie działań Grupy Ładosia – powiedział były ambasador RP w Szwajcarii, dr Jakub Kumoch, który współpracował z Blechnerem przy rozmowach o uzyskaniu obu części zbioru.

Kumoch i inni autorzy opublikowanej w grudniu po polsku i w lutym po angielsku „Listy Ładosia”, twierdzą, że polscy dyplomaci i ich żydowscy partnerzy, podjęli próbę ratowania od 8 do 10 tysięcy Żydów z ponad 15 państw okupowanej Europy, głównie z Polski, Holandii, Niemiec, Austrii i przedwojennej Czechosłowacji. Do tej pory udało się odtworzyć imiona i nazwiska 3254 spośród nich.

Wśród udokumentowanych posiadaczy „paszportów Ładosia” są m.in. pisarze Yehiel De-Nur znany jako Ka-Tsetnik 135633, Georg Hermann, Marietta Moskin i Stanisław Wygodzki, rabini Aron Schuster i Israel Spira, a także późniejszy minister spraw zagranicznych RP Adam Rotfeld i jego rodzice. Na liście znajdują się także nazwiska Hanneli Goslar, przyjaciółki Anny Frank, holenderskiego matematyka Boba Herschberga czy liderów powstania w getcie warszawskim, m.in. Icchaka Cukiermana i Cywii Lubetkin.

Według autorów, co najmniej 2 do 3 tysięcy osób objętych działaniami Grupy Ładosia mogło przeżyć Zagładę. Większość z nich to Żydzi z Niemiec, Holandii i Polski.

Lista wydana została przez Instytut Pileckiego pod patronatem Światowego Kongresu Żydów. Prezentowana była do tej pory w Warszawie, Londynie, Nowym Jorku, Hartford i Berlinie.